
تاریخچه نخ
ریسندگی یک هنر باستانی است. از قدیمیترین ساختههای بشر با نخ، دامن است که قدمت آن به ۲۰ هزار سال پیش میرسد. دوکهای نخ ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد ظهور کردند و هزار سال پس از آن، چرخ اختراع شد. در واقع دوکها نخستین ابزار جهت نخریسی در دنیا بودند. این وسیله جنسی از چوب و یا فلز داشت که به کمک آن الیاف را به نخ تبدیل میکردند. اصلیترین و مهمترین وظیفه دوک، تبدیل پشم و موی حیوانات به نخ بود. بر اساس کاوشها و تحقیقات انجام شده، اولین دوکهای ریسندگی در ایران در کاشان کشف شده است که قدمت آن به دوران نوسنگی میرسد.
دوک ریسندگی اشکال مختلفی داشته که از آن جمله میتوانیم به دوک سوراخدار، دوک بلند، دوک کوتاه، دوک باریک و… اشاره کنیم. هر کدام از این دوکها با تفاوت ظاهری خود کاربردهای خاصی هم داشتهاند و نوع مصرف آنها متفاوت بوده است. آثار و شواهدی که از آن دوره به جای مانده است نشان میدهد که افراد برای نخریسی میزهای کوچکی که دارای پایههای کوتاهی بودند مورد استفاده قرار میدادند. دوک روی این میزها قرار میگرفت و افراد به صورت نشسته مشغول به نخریسی میشدند. صنعت نخریسی از قدیم تا امروز پیشرفتهای بسیار زیادی داشته است. در حال حاضر این صنعت در کشور ما نیز وسعت پیدا کرده و انواع نخ با جنسهای گوناگون تولید میشود.
انواع نخ از نظر جنس
نخها از نظر جنس و مواد سازنده به سه دسته نخ طبیعی، نخ مصنوعی و نخ مخلوط تقسیم بندی میشوند. در ادامه مطلب هر کدام از آنها را بررسی خواهیم نمود.
نخ طبیعی
برای تولید نخ طبیعی هیچ گونه مواد مصنوعی و مواد شیمیایی به کار نمیرود و از مواد طبیعی در ساخت آنها استفاده میگردد. نخ پنبه، نخ پشمی و نخ ابریشم نوعی نخ طبیعی به شمار میآیند.
نخ مصنوعی
نخ مصنوعی مثل ابریشم مصنوعی، ویسکوز، ریون، پلی استر و… طی فرایندی در تولیدیها و کارخانهها تولید میشود.
نخ مخلوط
این نوع نخ مانند پلی استر، مولینه، پلی استر ابریشم و…، ترکیبی از مواد اولیه طبیعی و مواد مصنوعی هستند.
نخهای طبیعی و انواع آن
نخهای طبیعی از مواد طبیعی ساخته شدهاند و برای تولید آنها هیچ گونه مواد مصنوعی و شیمیایی به کار نمیرود. از انواع مختلف نخهای طبیعی میتوانیم موارد زیر را نام ببریم:
نخ پنبه: این نخ در خیاطی کاربرد دارد. نخ پنبه با منشأ طبیعی تولید میشود و برای رویه دوزی یا کوک زدن مورد استفاده قرار میگیرد.
نخ پشمی: نخ پشمی از الیاف طبیعی حیوانی تشکیل میشود و دارای منشأ طبیعی است. گاهی اوقات برای تولید نخ پشمی از کرک و پلی استر به همراه پشم استفاده میشود. معمولاً این نخ برای برجسته دوزی کاربرد دارد.
نخ ابریشم: نخ ابریشم دارای ظاهر براقی است. اما از آنجایی که طی فرایند شیمیایی و از سلولز ساخته میشود، به آن ابریشم مصنوعی میگویند. معمولاً از این نوع نخ برای حاشیه دوزی استفاده میشود.
نخ دمسه: یکی دیگر از انواع نخ، نخ دمسه است. جنس نخ دمسه از کتان مرغوب است و تغییر رنگ در اثر شستشو نخواهد داد. علاوه بر آن مقاومت خوبی در برابر حرارت دارد. از نخ دمسه برای گلدوزی استفاده میشود.
نخهای مصنوعی و انواع آن
ممکن است نخهای مصنوعی ریشه طبیعی داشته باشند ولی از آنجایی که با فرایند مصنوعی تولید میشوند، به آنها نخ مصنوعی گفته میشود. نخ مصنوعی به علت عدم محدودیت جایگاه ویژهای در بازار به دست آورده است.
نخ پلی استر: این نوع نخ از انواع مختلف نخهای مصنوعی به شمار میآید که خود دستهبندیهای گوناگونی دارد.
نخ اکریلیک: این نوع نخ نیز از نخهای مصنوعی به شمار میآید که کاربردهای فراوانی دارد. اما بیشترین کاربرد آن در صنعت فرش ماشینی است.
نخ نایلون: این نخ که به نخ جراحی نیز معروف است، در صنعت پزشکی و برای عملهای جراحی مورد استفاده قرار میگیرد.
نخ پلی پروپیلن: این نخ به علت خواص زیادی که دارد محبوب و بسیار پرکاربرد است. از نخ پلی پروپیلن در مصارف بهداشتی و همچنین تولید فیلتر استفاده میشود.
نخ فلزی: این نخها ظاهر چشمگیر و براقی دارند و در رنگهای طلایی و نقرهای تولید شدهاند. نخ فلزی کاربرد تزیینی دارد و در گلدوزی مصرف میشود.
نخ سرکیسه دوزی: از این نوع نخ برای استفاده در کارخانههای تولید گندم، برنج، گچ و سیمان استفاده میشود.
نخ عمامه: نخ عمامه از نخ دمسه ضخامت بیشتری دارد. جنس آن معمولاً پنبه و یا کتان است. گاهی اوقات این مدل نخ را با الیاف پلی استر نیز ترکیب میکنند.
کاربرد انواع نخ
شرکت فور پیلارز انواع نخ را در محصولات خود گنجانده است که از آن جمله میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
الیاف پلی استر
الیاف پنبه
الیاف ویسکوز
نخ اسپاندکس
نخ اکریلیک
نخ ایندیگو
نخ پنبه
نخ فیلامنت
نخ لمه
نخ ملانژ
نخ ویسکوز
همانطور که نخ را از نظر جنس و روش تولید دستهبندی میکنیم، میتوانیم کاربردهای گوناگونی را نیز برای آنها در نظر بگیریم. هر کدام از انواع مختلف نخ موجود در بازار کاربردهای متنوعی دارند که در ادامه مطلب به توضیح مختصری در مورد هر کدام خواهیم پرداخت.
کاربرد نخ طبیعی
از نخ طبیعی در بافت قالی، قالیچه، پارچههای گران قیمت، بافت گلیم، فرش و… استفاده میشود. ابریشم از نخهای طبیعی بسیار گران قیمت است. اما برخی از نخهای طبیعی نیز با قیمت پایینتر وجود دارند که در دوخت و بافت محصولات مورد استفاده قرار میگیرند.کاربرد نخ متالیک
جنس نخ متالیک از پلی استر است و به طور معمول برای انواع گلدوزیها و آثار تزیینی از آن استفاده میشود.
کاربرد نخ قیطان
جنس نخ قیطان پنبه ضخیم است. این نخ به شکل کش نازک در بازار وجود دارد و برای ایجاد چین بر روی لباس به کار برده میشود.
کاربرد نخ ریون
از نخ ریون برای گلدوزی استفاده میگردد.
کاربرد نخ پشمی
نخ پشمی استحکام بالایی دارد و در دسته نخهای ضخیم قرار میگیرد. به همین خاطر برای دوخت پارچههای ضخیم به کار برده میشود.
نخ طبیعی
آن دسته از نخها که منشا طبیعی دارند؛ به این معنا که با استفاده از الياف طبیعی تهیه میشوند و در تولید آنها از هیچ مواد شیمیایی استفاده نخواهد شد، نخهای طبیعی هستند.
نخ مصنوعی
برخی از نخهای مصنوعی، ممکن است که ریشه طبیعی داشته باشند اما به دلیل اینکه با روشهای مصنوعی تولید میشوند، نخهای مصنوعی هستند. نخ های ویسکوز و نخ های پلی استر از مثالهای این نخهای مصنوعی به حساب میآیند.
نخ های مخلوط
به نخهایی که از ترکیب نخ های مصنوعی و طبیعی تهیه شوند، نخ مخلوط میگویند. این نخها با تنوع و گستردگی رنگ بسیاری در بازار عرضه میشوند. نخ های DMC، ابریشمی، عمامه ای، کتانی، کنفی، کاموایی، نایلونی، پولیستری، ریونی، لمه ای، نخ های کوبلن دوزی و مِز، همچنین نخ های صددرصد فلزی مانند نقده و نخ های کتانی و ابریشمی با روکش فلزی مثالهایی از این نخها هستند. این نخها هرکدام مصارف منحصر به خود را دارند و با استفاده درست آنها میتوان آثاری زیبا و ماندگاری را به وجود آورد.